Indonesië kent een enorme verscheidenheid aan landschappen. Zo zijn de eilanden in het westen van Indonesië bedekt met dichte tropische regenwouden en in het oosten is het juist weer heel droog wat zich uit in savannes. Een ander landschappelijk kenmerk wat typisch is voor Indonesië zijn de bergen en vulkanen die op vrijwel elk eiland te vinden zijn.
Regenwouden
Helaas worden de regenwouden van Indonesië op grote schaal ontgonnen en ernstig bedreigd. De ontginning vindt plaats voor landbouwactiviteiten of woningbouw. Een eiland als Java was ooit rijkelijk begroeid met tropische regenwouden. Tegenwoordig behoort Java tot één van de dichtstbevolkte eilanden ter wereld en is meer dan 90 procent van het oorspronkelijke oerwoud verloren gegaan.
In de hoger gelegen gebieden boven de 1400 meter vind je nog de laatste oerbossen. Praktisch alle laaglandregenwouden zijn ontgonnen voor landbouwbedrijven en boomplantages.
Ook de houtkap vormt een grote bedreiging voor de regenwouden in Indonesië. De snelheid waarmee de bossen worden gekapt is ongelooflijk. Er verdwijnen zo'n 300 voetbalvelden aan regenwoud per uur! Dit heeft weer erosiegevaar tot gevolg waardoor overstromingen vrij spel krijgen.
Op dit moment is gelukkig nog 60 procent van het totale oppervlak van Indonesië begroeid met regenwoud. Met een gebied van 100 miljoen hectare tropisch regenwoud staat Indonesië (na Brazilië) op de tweede plaats van de wereld.
De rijkste tropische regenwouden zijn te vinden op de eilanden Papoea, Kalimantan en Sumatra. Kalimantan is de grootste exporteur van hout in Zuidoost-Azië. De bossen hebben hier al flink wat te verduren gehad. Aan hun vernieling lijkt voorlopig geen eind te komen.
Nieuw-Guinea beschikt met een oppervlakte van 700.000 vierkante kilometer over de meeste uitgestrekte regenwouden van heel Zuidoost-Azië. Ongeveer 80 procent van de oerbossen op Papoea, het westelijke deel van het eiland Nieuw-Guinea, zijn nog in oorspronkelijke staat. Ook op Sulawesi en de Molukken vind je nog behoorlijke regenwouden.
De regenwouden van de kleine Soenda eilanden zijn veel minder rijk aan gebladerte en takken dan de andere regenwouden in de archipel. In dit gebied valt heel weinig neerslag waardoor de savannebossen in de droge periode extra kwetsbaar zijn voor bosbranden.
Rivieren & meren
Een groot aantal rivieren, die in de bergen zijn ontstaan en naar de lager gelegen gebieden stromen, sieren het Indonesische landschap. Vooral op de grote eilanden vind je rivieren die het hele eiland doorkruisen. Voorbeelden zijn de Brantasrivier op Java, de Musirivier op Sumatra, de Kapuas en de Baritorivier in Kalimantan. De Javaanse rivieren stromen richting het noorden en komen uit in de Javazee. Deze rivieren zijn relatief lang. Zo heeft de Solorivier vlakbij de zuidkust een afstand van zo'n 600 kilometer afgelegd voor ze de Javazee bereikt.
Op Kalimantan vind je een aantal indrukwekkende rivieren die nog steeds belangrijk zijn voor het transport over het eiland. Dit zijn dan ook de langste rivieren van Indonesië. De Sungai Kapuas, die richting het westen stroomt is ruim 600 kilometer lang. De in oostelijke richting stromende Mahakam en de zuidwaartse Sungai Barito zijn ongeveer 500 kilometer lang.
Ook de meren van Indonesië kunnen behoorlijk groot zijn. In Sumatra ligt het Tobameer dat met een oppervlakte van 1700 vierkante kilometer het grootste meer is van Zuidoost-Azië. Bovendien is het met een diepte van 450 meter het diepste meer ter wereld en, met een hoogte van 900 meter, één van de hoogstgelegen meren op aarde.
Vulkanen en aardbevingen
Het landschap van Indonesië wordt gekenmerkt door bergen en vulkanen. In de archipel zijn nog ruim 100 vulkanen actief. De bekendste vulkanen zijn de Gunung Bromo en de Gunung Krakatau, een vulkanisch eiland dat tussen Sumatra en Java ligt. Andere bekende vulkanen zijn de Gunung Agung op Bali, de Rinjani op Lombok en de Galunggung op West-Java. Het gebied waar al deze vulkanen gelegen zijn wordt ook wel de 'Ring van Vuur' genoemd.
Er vinden jaarlijks meerdere uitbarstingen plaats in Indonesië. Dit zorgt natuurlijk voor veel problemen, mensen lopen gevaar en moeten hun huis en haard verlaten. De uitbarsting van de Gunung Krakatau in 1883 was qua explosiviteit te vergelijken met de kracht van enkele waterstofbommen. De enorme vloedgolf die door deze uitbarsting werd gecreëerd kostte op Java meer dan 35.000 mensen het leven. De eerdere uitbarsting in 1815 van de Gunung Sumawa was nog heviger. Hierbij stierven 90.000 mensen en er werd zoveel as uitgestoten dat de zon vele maanden was verduisterd!
Toch is er ook een positieve kant aan deze erupties. De uitbarstingen zorgen ervoor dat mineraalrijk as uitgestoten wordt. Deze as wordt via de rivieren verspreid door het hele land. Dat maakt Indonesië één van de vruchtbaarste landen ter wereld.
De vulkanische asgronden in Oost- en West-Java zijn geschikt voor natte rijstbouw. Dat zie je terug aan de vele sawa's die het landschap verrijken en vaak tegen de berghellingen van dergelijke vulkanen zijn aangelegd.
Het eiland Kalimantan heeft geen vulkanen. De grond bestaat uit zandsteen en graniet. Agrarische activiteiten op Kalimantan zijn hierdoor niet mogelijk. Ook Java heeft in het natte noordwesten en aan de zuidkust de gronden waar landbouw niet veel kans van slagen heeft.
Behalve vulkaanuitbarstingen komen er op Indonesië ook regelmatig aardbevingen voor. Jaarlijks worden er zo'n 500 tot 1000 bevingen geregistreerd. De meesten hiervan hebben gelukkig maar een geringe kracht. Wanneer het episch centrum van de beving echter in zee ligt kan er een vloedgolf (tsunami) ontstaan, waarvan de gevolgen niet te overzien zijn.
