Of je nu een vogelaar bent, een liefhebber van apen, katachtigen of olifanten, of een bioloog: in Indonesië kun je je hart ophalen! Het land is gezegend met een enorme biodiversiteit en biedt een thuis aan veel zeldzame diersoorten. De fauna van Indonesië is een mix van Aziatische en Australische elementen.
De zogenaamde Wallacelijn, tussen enerzijds de Filipijnen, Borneo en Bali en Sulawesi en Lombok anderzijds, geeft ongeveer de scheiding aan. Veel eilanden hebben een gemixte fauna en zijn daarom een mekka voor biologen. Dit overgangsgebied wordt ook wel 'wallacea' genoemd.
Wallacelijn
De Engelsman Alfred Russel Wallace (1823 - 1917) was de eerste natuurwetenschapper die uitgebreid onderzoek heeft verricht naar de verschillende diersoorten in de Indonesische archipel. Volgens Wallace is Indonesië een overgangsgebied tussen de Aziatische en de Australische diersoorten.
De Wallacelijn, de denkbeeldige lijn tussen de twee zones, loopt tussen Bali en Lombok. Tijdens de ijstijd was het gebied ten westen van de lijn (Sumatra, Kalimantan, Java, Madura en Bali) nog verbonden met het vasteland van Azië waardoor de dieren zich hier vrij konden verplaatsen. Hetzelfde gold voor de dieren die leefden in de gebieden ten oosten van de lijn (bijvoorbeeld op Papoea), die van het Australische vasteland kwamen.
Destijds was de Wallacelijn een diepe zeetrog die het dierlijk verkeer tegenhield aan beide kanten. In het overgangsgebied (Sulawesi, Nusa Tenggara en de Molukken) is er sprake van een mix van deze twee typen fauna.
Latere wetenschappers hebben deze theorie weerlegd. De verschillen zouden eerder te maken hebben met temperatuurverschillen. Desondanks geeft de Wallacelijn nog steeds een goede indicatie van het overgangsgebied tussen de beide faunazones.
Aziatische en Australische invloeden
De diersoorten van de Grote Soenda-eilanden vertonen (met uitzondering van Sulawesi) grote gelijkenissen met Aziatische diersoorten. Op Nusa Tenggara, de Molukken en West-Papoea lijken de diersoorten juist meer op de Australische soorten. Dit wil niet zeggen dat deze dieren helemaal geen Aziatische invloeden hebben. Toen het vasteland in het Pleistoceen nog verbonden was met de eilanden, zijn er door langdurige isolatie een aantal nieuwe diersoorten ontstaan die nergens anders ter wereld voorkomen.
Apen
De bekendste en meest zeldzame apensoort in Indonesië is de orang-oetan, die alleen op Sumatra en Kalimantan voorkomt. Helaas behoort deze vriendelijke mensaap, de letterlijke vertaling is bosmens, tot één van de meest bedreigde diersoorten. Er leven er nog maar ongeveer vijfduizend in het wild.
De grappigst uitziende apensoort van Indonesië is de neusaap van Kalimantan. De rode neus van het mannetje kan wel vijftien centimeter lang worden.
Er leven nog veel andere apensoorten in Indonesië, waaronder een aantal soorten gibbons. Op Sumatra komen zo'n dertig soorten bladapen voor, die relatief veel bladeren en zaden eten. In het westelijke deel van de archipel komen halfapen als spookdiertjes en lori's voor.
Grote zoogdieren
Naast apen vind je natuurlijk ook nog allerlei andere grote zoogdieren in Indonesië. Op Sumatra en in Noord-Kalimantan leven nog olifanten. De eenhoornige Javaanse neushoorn komt alleen nog voor in het Ujung Kulon National Park in West-Java. De tweehoornige Sumatraanse neushoorn leeft alleen nog in Kalimantan. Een van de bekendste en meest legendarische roofdieren is de Sumatraanse tijger. Deze is heel zeldzaam en leeft alleen in de regenwouden van Sumatra.
Vogels
Hou je meer van gevederde dieren en heb je je vogelboek en verrekijker op zak? Ook dan zul je je ogen (en oren) niet geloven! Vogels zijn met 1500 vogelsoorten rijk vertegenwoordigd in Indonesië. Prachtig zijn de kaketoes, allerlei papegaaiensoorten en ruim veertig soorten paradijsvogels die alleen op de Noord-Molukken, de Aru-eilanden en Papoea leven. De pauw komt alleen op Java voor. Andere bijzondere soorten zijn de argusfazanten, trogons, bladvogels, kroonduiven en de baardvogels.
Komodovaraan
In het midden van de zeestraat tussen Soembawa en Flores ligt Pulau Komodo. Hier leeft de komodovaraan, de grootste en wellicht bekendste hagedissensoort ter wereld. Deze draak vind je ook nog op de eilanden Padar, Rinca, Gili Motong en een deel van (het vasteland van) West-Flores.
De Komodovaraan is één van de oudste nog levende diersoorten en stamt uit het Eoceen, 60 miljoen jaar geleden. De varaan wordt gemiddeld zo'n twee tot drie meter lang en staat aan de top van het ecosysteem. Het is een carnivoor en heeft op de mens na geen natuurlijke vijanden. Je kunt deze prehistorische draken bezichtigen in het Komodo National Park.
Koraalriffen
Indonesië is rijk aan koraalriffen waar veel tropische vissoorten leven. Zeker de koraalriffen in het oosten van de archipel behoren tot de rijkste ter wereld. Helaas worden de vele zeeschildpadden die daar leven een kopje kleiner gemaakt voor hun eieren of om hun schilden als souvenirs te kunnen verkopen.
In de wateren van Indonesië is ook een van de zeldzaamste schelpen ter wereld te vinden, de doopvontschelpt, ofwel de 'Koningin van de Zeeën'. Deze zachte schelp kan wel 250 kilo wegen.
